Blog Stikstof: hoe staat het nu, en hoe kan ik er mee omgaan?

Nieuwe heren, nieuwe wetten. Een oeroud gezegde, gebaseerd op ervaringen uit het verleden.
De nieuwe heren zijn er sinds de installatie van ons nieuwe kabinet. Hoe zullen de nieuwe wetten eruit gaan zien? En hoe kunnen we daar op ons individueel bedrijf op inspelen? Dat is in het kort de inhoud van deze blog. Om de materie te kunnen begrijpen wil ik eerst even uitzoomen naar “het grote plaatje”.

In Nederland zijn we in een onzekere situatie beland met betrekking tot de regelgeving rondom (de uitstoot van) stikstof. Het heeft gevolgen voor de vergunningverlening, daarmee voor de bedrijfsvoering op onze bedrijven, en daarmee op onze toekomst. Hoe is dit zo kunnen gebeuren?

De aanleiding voor dit alles ligt in de Europese richtlijnen voor de bescherming van de menselijke gezondheid, de vegetatie en de natuurlijke ecosystemen (Luchtkwaliteit en schonere lucht voor Europa uit 2008 en de National Emission Ceilings uit 2010). Richtlijnen die vertaald zijn naar nationale wetgeving om onze leefomgeving gezond te houden. Prima op zichzelf.

Om naar deze normen toe te werken introduceerde de Nederlandse overheid in 2015 de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS). In het kort; toch een vergunning voor uitbreiding in ruil voor maatregelen om stikstofuitstoot op de natuur terug te dringen.
In november 2018 oordeelde het Europees Hof van Justitie dat door het Nederlandse beleid vergunningen verstrekt worden (voor veehouderijen, bedrijventerreinen of wegen) zonder dat de overheid weet of dat uiteindelijk minder schadelijk is voor het milieu. En dat mag niet. Want die positieve gevolgen moeten van tevoren al zeker zijn.
Op 29 mei 2019 volgt de Nederlandse Raad van State dit vonnis. PAS voldoet niet meer om vergunningen af te geven. De bedrijvigheid in Nederland komt tot stilstand. En het Nederlandse beleid komt in de snelkookpan. De rijksoverheid zint op rigoureuze maatregelen om het land weer in beweging te krijgen. Buiten de landbouw is de 100-km/u-regel op de snelwegen de meest in het oog springende. Voor binnen de landbouw wordt openlijk gepraat over krimp van de veestapel.

Na 29 mei 2019 hadden de vergunningverleners weer een modus gevonden om toch vergunningen te kunnen verlenen. Hierbij vielen ze terug op een methodiek van vóór PAS waarbij stikstofruimte van bedrijven kon worden verhandeld. Daarbij werd “formele” of vergunde stikstofruimte verkocht, ook al was die latent (feitelijk niet in gebruik) door lagere bezetting of gehele leegstand (bijvoorbeeld door bedrijfsbeëindiging). Rechters haalden een streep door dergelijke vergunningen, onder verwijzing naar het vonnis van de Raad van State. Het moet zeker zijn dat er geen schadelijke gevolgen zijn voor het milieu.
Het gevolg van de rechterlijke uitspraken was dat recent de provincies Overijssel, Flevoland en Noord-Holland de vergunningverlening op basis van handel in stikstofruimte hebben gestopt.
De provincies Friesland en Limburg denken na over de handel. Ook denkt Limburg er over na om ongebruikte stikstofruimte op een vergunning te schrappen.

Door het stilvallen van de vergunningverlening krijgen talloze projecten op dit moment geen nieuwe vergunning. De rijksoverheid lijkt langzaam maar zeker in een situatie te worden gedwongen waarbij ze met enkele grote klappen dit probleem moet oplossen. De krimp van de veestapel met 30%, vormgegeven met een hele grote zak geld, wordt zo steeds realistischer. En snel om zo de gehele bedrijvigheid in Nederland (zowel binnen als buiten de landbouw) weer zeker te stellen. Er zitten nu teveel projecten “op slot”.

Wat betekent dit nu voor een individueel bedrijf?
Dat het tijd wordt om de bestaande milieu- of omgevingsvergunning uit de kast te halen, te lezen en er bewust van te worden waar je nu staat.
Check of je binnen de huidige vergunde voorwaarden functioneert.
Als er latente ruimte is, bedenk dan of je die nog wilt gebruiken. Er komt een risico dat die op termijn vervalt. Verkopen wordt nu al lastig. Het is maar de vraag of verkoop juridisch stand houdt.

Het goede nieuws is dat als je binnen de bestaande vergunningsvoorwaarden functioneert, dit hele krachtenspel voor jouw bedrijf waarschijnlijk geen invloed heeft.
Behalve als je dicht bij een Natura-2000 gebied zit. Dan kan het vizier op jouw bedrijf komen te liggen, als één van de bedrijven in die 30% beoogde krimp. Laat je dan goed bijstaan met advies.

Wil je over deze materie praten in relatie tot jouw individuele bedrijf? Neem dan contact met een ons op voor een scan van jouw specifieke situatie.

Henk Reijnders
Agrarisch bedrijfsadviseur